Những quy định trong luật lao động Nhật Bản người Việt cần biết để bảo vệ quyền lợi

Tìm hiểu kỹ về luật lao động Nhật Bản người Việt cần biết là bước khởi đầu quan trọng giúp người lao động tránh rủi ro khi làm việc tại Nhật. Giữa một môi trường chuyên nghiệp và nhiều quy định nghiêm ngặt, việc nắm bắt đúng luật không chỉ bảo vệ quyền lợi cá nhân mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững tại xứ sở hoa anh đào.

Luật lao động Nhật Bản người Việt cần biết là gì?

Luật lao động Nhật Bản là hệ thống quy định nhằm bảo vệ quyền lợi người lao động, đảm bảo môi trường làm việc công bằng, an toàn và minh bạch. Bộ luật này do Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản ban hành và giám sát thực thi, áp dụng cho cả công dân Nhật và lao động nước ngoài, bao gồm người Việt Nam.

Đối với lao động Việt, luật việc làm tiếng Nhật quy định rõ ràng các quyền cơ bản như được trả lương đúng hạn, nghỉ phép, bảo hiểm bắt buộc, cũng như nghĩa vụ tuân thủ pháp luật Nhật Bản về thời gian làm việc, ngành nghề theo visa. Một điểm khác biệt so với Việt Nam là mức độ chi tiết và ràng buộc pháp lý chặt chẽ, với các mức xử phạt cụ thể nếu doanh nghiệp hay người lao động vi phạm.

Việc hiểu luật giúp người lao động Việt yên tâm hơn khi đối mặt với các tình huống phát sinh trong công việc, từ ký kết hợp đồng đến khi nghỉ việc hay đổi việc. Luật không chỉ là rào chắn, mà còn là công cụ bảo vệ, tạo nền tảng cho sự ổn định và phát triển lâu dài.

Các loại hợp đồng lao động phổ biến tại Nhật

Tại Nhật Bản, hợp đồng lao động được chia thành nhiều loại để phù hợp với từng mục đích làm việc. Đối với người Việt, phổ biến nhất là ba loại: hợp đồng có thời hạn (hợp đồng xác định thời gian), hợp đồng không thời hạn và hợp đồng bán thời gian (arubaito).

Hợp đồng có thời hạn thường áp dụng cho chương trình kỹ năng đặc định hoặc thực tập sinh, với thời gian kéo dài từ 6 tháng đến 3 năm. Trong khi đó, hợp đồng không thời hạn thường dành cho lao động có tay nghề cao, đã ổn định về cư trú, được hưởng nhiều quyền lợi hơn. Hợp đồng bán thời gian áp dụng cho du học sinh hoặc người đi làm ngắn hạn, giới hạn số giờ làm trong tuần.

Trước khi ký kết, người lao động cần đọc kỹ các điều khoản như lương, thời gian làm việc, điều kiện nghỉ việc và quy định chấm dứt hợp đồng. Đặc biệt, cần tránh tình trạng ký hợp đồng tiếng Nhật mà không hiểu rõ nội dung. Người lao động có thể yêu cầu bản dịch hoặc nhờ sự hỗ trợ từ nghiệp đoàn hoặc cơ quan tư vấn.

Việc thay đổi hoặc chấm dứt hợp đồng phải tuân thủ quy định, với thời gian thông báo trước ít nhất 14 ngày đối với người lao động, và thường là 30 ngày đối với công ty. Trong trường hợp vi phạm hợp đồng, cả hai bên đều có thể bị xử lý theo luật.

Giờ làm việc, nghỉ ngơi và làm thêm theo quy định

Luật lao động Nhật Bản quy định rất rõ ràng về thời gian làm việc và nghỉ ngơi, nhằm đảm bảo sức khỏe và chất lượng lao động. Giờ làm tiêu chuẩn là 8 giờ/ngày và không quá 40 giờ/tuần. Mỗi tuần phải có ít nhất một ngày nghỉ, thường là chủ nhật hoặc theo lịch phân ca.

Đối với người lao động Việt, các ngày nghỉ lễ theo quy định của Nhật như Tết Dương lịch, Tuần lễ Vàng, Obon đều được áp dụng nếu có nêu rõ trong hợp đồng hoặc nội quy công ty. Ngoài ra, sau 6 tháng làm việc liên tục, người lao động có quyền nghỉ phép năm có lương, tối thiểu 10 ngày/năm.

Làm thêm giờ (zangyo) phải có sự đồng ý của người lao động và công ty phải trả phụ cấp. Mức lương làm thêm tối thiểu là 125% lương cơ bản, làm thêm vào ngày nghỉ là 135%, và làm thêm ban đêm từ 22h đến 5h sáng là 150%. Việc bị ép làm thêm quá giới hạn hoặc không được trả đúng phụ cấp là hành vi vi phạm pháp luật.

Người lao động cần nắm rõ những giới hạn này để không bị lạm dụng, đồng thời ghi nhận thời gian làm việc thực tế hằng ngày. Nếu thấy bất thường, có thể phản ánh lên nghiệp đoàn hoặc các tổ chức bảo vệ quyền lợi lao động.

Mức lương tối thiểu và quy định về trả công

Mỗi tỉnh thành tại Nhật Bản đều có quy định riêng về mức lương tối thiểu theo giờ, được điều chỉnh hằng năm. Ví dụ, tại Tokyo, mức lương tối thiểu năm 2024 là khoảng 1.113 yên/giờ, trong khi các tỉnh khác như Aomori hay Okinawa thấp hơn, khoảng 853–900 yên/giờ.

Người sử dụng lao động có nghĩa vụ trả lương đúng hạn, thường là theo tháng. Hình thức trả lương phải bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản, không được trả bằng hiện vật hay phiếu mua hàng. Lương phải ghi rõ các khoản như lương cơ bản, phụ cấp, khấu trừ bảo hiểm và thuế.

Nếu người lao động bị trả lương thấp hơn mức tối thiểu, không đúng hợp đồng hoặc bị khấu trừ vô lý, có thể khiếu nại đến Sở Lao động địa phương. Ngoài ra, cần lưu giữ bảng chấm công và sao kê lương để làm bằng chứng khi có tranh chấp.

Việc hiểu rõ quy định về trả công giúp người lao động bảo vệ quyền lợi của mình, đặc biệt là trong các trường hợp nghỉ việc, chuyển công ty hoặc xin visa mới. Ngoài ra, còn giúp tránh rơi vào tình trạng làm việc “chui” với mức lương dưới chuẩn.

Bảo hiểm và quyền lợi cơ bản người lao động được hưởng

Tất cả người lao động tại Nhật, kể cả người Việt Nam, đều bắt buộc phải tham gia 4 loại bảo hiểm chính: bảo hiểm y tế, bảo hiểm hưu trí, bảo hiểm tai nạn lao động và bảo hiểm thất nghiệp. Mức đóng thường được chia đôi giữa người lao động và doanh nghiệp.

Bảo hiểm y tế giúp giảm chi phí khám chữa bệnh xuống còn 30%, kể cả khi bị tai nạn hoặc mang thai. Bảo hiểm hưu trí tích lũy theo năm và có thể được hoàn trả một phần khi người lao động về nước. Bảo hiểm tai nạn lao động hỗ trợ chi phí y tế và bồi thường khi gặp sự cố trong quá trình làm việc. Bảo hiểm thất nghiệp giúp người nghỉ việc tạm thời có khoản hỗ trợ sinh hoạt trong thời gian tìm việc mới.

Ngoài ra, người lao động còn được hưởng các quyền lợi cơ bản như nghỉ phép năm, nghỉ thai sản, bảo hộ lao động, quyền tố cáo khi bị bóc lột hoặc quấy rối. Các quyền này đều được luật bảo vệ, và nếu bị xâm phạm, người lao động có thể yêu cầu bồi thường hoặc khiếu nại.

Trong trường hợp nghỉ việc, người lao động cần chuyển bảo hiểm và hoàn tất thủ tục thanh lý tại cơ quan có thẩm quyền. Việc bỏ ngang không thông báo có thể gây rắc rối khi gia hạn visa hoặc xin việc mới.

Trách nhiệm và nơi hỗ trợ người lao động Việt tại Nhật

Bên cạnh quyền lợi, người lao động Việt cũng có nghĩa vụ pháp lý khi làm việc tại Nhật. Trước hết là tuân thủ quy định về visa: không được làm việc ngoài ngành nghề ghi trong tư cách lưu trú. Việc làm sai ngành, làm thêm quá số giờ cho phép, hoặc ở lại sau khi visa hết hạn đều bị xử lý nghiêm, có thể dẫn đến trục xuất hoặc cấm nhập cảnh.

Người lao động cũng phải đóng thuế cư trú, thuế thu nhập và không được bỏ trốn khỏi công ty hoặc gây mất trật tự nơi làm việc. Ngoài ra, cần khai báo địa chỉ cư trú đúng quy định, cập nhật khi thay đổi việc làm hoặc nơi ở.

Khi gặp vấn đề về lương, hợp đồng, bị bóc lột, hoặc bị đe dọa, người lao động có thể tìm đến các tổ chức hỗ trợ như Hello Work (Trung tâm việc làm công), JITCO (Tổ chức hợp tác tu nghiệp quốc tế), Trung tâm hỗ trợ lao động nước ngoài hoặc các nghiệp đoàn. Những nơi này có thể hỗ trợ dịch thuật, tư vấn pháp lý và hướng dẫn thủ tục khiếu nại.

Hiểu rõ trách nhiệm và chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ đúng lúc là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân và ổn định cuộc sống khi làm việc tại Nhật Bản.

Việc nắm vững luật lao động Nhật Bản người Việt cần biết không chỉ giúp người lao động tránh được những rủi ro pháp lý mà còn mở ra cánh cửa cho một môi trường làm việc công bằng, an toàn và minh bạch. Khi trang bị đầy đủ kiến thức, người lao động sẽ tự tin hơn trong hành trình lập nghiệp tại Nhật và góp phần xây dựng hình ảnh tích cực cho cộng đồng Việt Nam tại nước ngoài.

Trí Nhân